Lần đầu tiên trong hơn 2.500 năm lịch sử Phật giáo, xá lợi thiêng liêng của Đức Phật Thích Ca đã được cung rước đến Việt Nam và hiện diện trang trọng tại Khu di tích và danh thắng Yên Tử, nơi an nghỉ của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Cuộc tao ngộ này đã khơi dậy niềm cảm hứng tâm linh sâu sắc, gắn kết hai dòng Phật giáo Việt Nam và thế giới trong không gian huyền nhiệm giữa miền đất thiêng Yên Tử.
Chưa bao giờ trong lịch sử, hình ảnh Phật giáo thế giới và Phật giáo Việt Nam lại hội tụ sống động đến thế. Một bên là Đức Phật Thích Ca, người từ bỏ ngai vàng để khai mở con đường giác ngộ cho chúng sinh. Một bên là Phật hoàng Trần Nhân Tông, vị minh quân Đại Việt, sau khi đem lại thái bình cho đất nước đã xuất gia, trở thành Tổ sư Thiền phái Trúc Lâm với triết lý “Cư trần lạc đạo”.
Lần gặp gỡ thiêng liêng ấy diễn ra tại Yên Tử, nơi được xem là đỉnh linh quang của Phật giáo Việt, trong hành trình cung rước xá lợi Phật Tổ đến 9 danh lam Phật tích khắp ba miền đất nước. Đây không chỉ là nghi lễ tâm linh sâu sắc mà còn khẳng định bản sắc độc lập và tinh thần nhập thế đặc trưng của Phật giáo Việt Nam trong dòng chảy Phật giáo toàn cầu.
Theo Hòa thượng Thích Thanh Quyết, Phó Chủ tịch Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Trưởng Ban Giáo dục Phật giáo Trung ương, Viện trưởng Học viện Phật giáo Việt Nam, cho biết: Từ hàng nghìn năm qua, mới chỉ có 4 quốc gia được may mắn rước xá lợi Phật đến tôn trí và Việt Nam chúng ta là quốc gia thứ 4. Trong suy nghĩ của tôi, sự kiện Đại lễ VESAK Liên hợp quốc 2025 tổ chức tại Việt Nam đã mở ra nhiều nhân duyên lớn. Trong đó, nhân duyên lớn nhất là Quảng Ninh được rước xá lợi Phật Thích Ca – Bảo vật Quốc gia Ấn Độ đến tôn trí tại Cung Trúc Lâm Yên Tử.
Nằm trên dãy Đông Triều linh thiêng, Yên Tử không chỉ là nơi khởi nguồn Thiền phái Trúc Lâm mà còn là trái tim của văn hóa tâm linh người Việt. Hệ thống hơn 200 di tích trải dọc các tỉnh Quảng Ninh – Bắc Giang – Hải Dương phản chiếu hành trạng và tư tưởng của Phật hoàng Trần Nhân Tông, người đã dung hợp Phật lý với tinh thần dân tộc, dựng nên một nền Phật giáo mang đậm hồn cốt Đại Việt.
Trong không gian ấy, Huệ Quang Kim Tháp, nơi lưu giữ xá lợi Phật hoàng, lặng lẽ đứng suốt bảy thế kỷ như một minh chứng bất diệt cho lý tưởng tu hành và giác ngộ. Nhiều tư liệu cổ, như Lịch triều hiến chương loại chí hay lời kể của nhà nghiên cứu Nguyễn Trần Trương, đều xác tín về sự hiện diện lâu dài của xá lợi Phật hoàng tại đây, nơi đất trời và con người cùng gìn giữ ngọn đèn thiền bất diệt.
Sự kiện cung rước xá lợi Phật Tổ không chỉ là một biểu tượng tâm linh mà còn là dịp nhắc nhở mỗi người thực hành chánh pháp, nuôi dưỡng từ bi, trí tuệ. Bà Nguyễn Thị Hiền, du khách Hà Nội, chia sẻ: Gia đình tôi đã xếp hàng khá lâu để có thể tận mắt nhìn thấy xá lợi Phật. Với tôi, đây là cơ hội chỉ có một trong đời và tôi thấy mình thật sự có duyên với vùng đất này. Sau lễ chiêm bái, gia đình tôi cũng đã dành thời gian 1 ngày để ở lại khám phá những nét độc đáo, đặc sắc tại Di tích danh thắng Yên Tử như đường tùng cổ, chùa Hoa Yên, chùa Đồng và trải nghiệm những dịch vụ của người dân tộc Dao nơi đây.
Có thể thấy, Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc (Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Dương) là nơi hình thành, ra đời và phát triển của trung tâm Phật giáo Thiền tông thuần Việt, do người Việt trực tiếp sáng tạo ra. Trong đó, hệ thống chùa, am, tháp, bia, tượng ở Khu di tích – danh thắng Yên Tử là những tư liệu lịch sử vật chất quý báu, gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp tu hành của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông và các thế hệ thiền sư. Sự kiện cung rước xá lợi thiêng liêng của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni về với Yên Tử có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đánh dấu cột mốc lịch sử, khi hồ sơ đề cử quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn, Kiếp Bạc sẽ được bảo vệ tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản thế giới tại Pháp vào tháng 7 sắp tới.
Từ non thiêng Yên Tử, cuộc hội ngộ kỳ diệu giữa hai bậc đại giác ngộ là lời mời gọi mỗi người quay về với chính mình, nuôi dưỡng tâm thiện lành và phụng sự cuộc đời. Sự kiện này cũng là dịp để tôn vinh giá trị độc đáo của Phật giáo Việt, nơi tinh thần nhập thế luôn song hành cùng lý tưởng giải thoát.
